Meester van de losse toets

Een fantastische tentoonstelling in de Philipsvleugel van het Rijksmuseum in Amsterdam. Een ware ode aan Frans Hals (1581/85-1666), de meester van de losse toets. Ik heb nog nooit zoveel portretten van Frans Hals in één expositie gezien: vijftig! Natuurlijk met bekende werken uit de Nederlandse collecties, zoals twee schuttersstukken (De Maaltijd van de officieren van de Sint-Jorisschutterij is zelfs voor het eerst op reis) en de regenten en regentessen van het Oudemannenhuis uit Haarlem, de lachende jongen uit het Mauritshuis en de vrolijke drinker, portret van een stel en de Magere Compagnie, het Amsterdamse schuttersportret dat werd afgemaakt door Pieter Codde, uit de eigen collectie van het Rijksmuseum. Maar bovenal fraaie schilderijen uit het buitenland die ik nog nooit had gezien. Zoals de huwelijksportretten van Tieleman Roosterman en Catharina Brugman, beide afkomstig uit een rijke textielfamilie, die voor het eerst na negentig jaar weer samen te zien zijn. Het sublieme La Bohémienne uit het Parijse Louvre. De erg grappige rommelpotspeler uit Texas. Het gezin van Jacob Ruychaver, slavenhandelaar en gouverneur van het fort Elmina (in het huidige Ghana) uit Madrid. En de lachende kavelier uit Londen. Voor elke liefhebber van Frans Hals en zeventiende-eeuwse schilderkunst een niet te missen tentoonstelling.

Frans Hals

Topwerken uit Frick Collection

In het Mauritshuis in Den Haag zijn tien Hollandse zeventiende-eeuwse topwerken te zien uit The Frick Collection. Schilderijen uit de beroemde kunstcollectie van de Amerikaanse cokesfabrikant en mecenas Henry Clay Frick (1849-1919) uit New York waren eerder ook al in 2015 te zien. Zijn vroegere woonhuis aan de Fifth Avenue nabij het Central Park werd na zijn dood een museum en wordt op dit moment gerestaureerd. Maar deze tien schilderijen zijn al honderd jaar niet meer in Europa te zien geweest. Een kleine maar unieke tentoonstelling. Landschappen, genrestukken en portretten. Onder meer De soldaat en het lachende meisje van Johannes Vermeer, met op de achtergrond een gedraaide kaart van Holland. Een subliem Rivierlandschap met herder en vijf koeien van Aelbert Cuijp met dat prachtige licht en felle kleuren. Een portret van een man van Frans Hals. Let vooral op de brede toetsen witte verf op het overhemd, de kraag en de manchetten. Een oude vrouw met bijbel is zeer realistisch weergegeven met rimpels in het voorhoofd en smeer onder een nagel. Frick kocht het als een Rembrandt, maar het bleek, zoals de toenmalige directeur van het Mauritshuis Abraham Bredius al had gezien, van diens leerling Carel van der Pluym. En als absolute uitsmijter het zelfportret van Rembrandt. Hij heeft zich afgebeeld als een gevierde schilder in zestiende-eeuwse kostbare goudkleurige kledij en maakte het schilderij in 1658 nadat hij failliet was verklaard. Zijn meest imponerende en ook grootste zelfportret.

Manhattan Masters – Rembrandt and Friends from the Frick NYC

Vlaamse nieuwkomers

Rond 1600 trokken zo’n honderdvijftigduizend Vlaamse migranten naar De Republiek. Op de vlucht voor oorlog en armoede of vanwege hun geloof. De Vlaamse nieuwkomers vestigden zich in de Hollandse en Zeeuwse steden. Onder hen ook kunstenaars. Het Frans Hals Museum in Haarlem zet er zes in de spotlights. De architect Lieven de Key, die de prachtige Vleeshal ontwierp. De historiestukken van Karel van Mander en in een vitrine zijn befaamde Schilder-Boeck. De boerentaferelen van Adriaen Brouwer en de landschappen en vrolijke gezelschappen van Esaias van de Velde. Fenomenaal zijn de stillevens van Pieter Claesz. En dan zijn er natuurlijk de portretten van Frans Hals. Het hoogtepunt van de tentoonstelling zijn de zeven schilderijen van Hals uit andere collecties. Zoals het kleine, ovale mansportret, voor het eerst in een museum tentoongesteld. Of de twee visserjongens uit Antwerpen en een portret van een man uit Dijon, die in 1937 het laatst in Haarlem te zien waren. Ook kinderen uit de familie van Campen met de bokkenwagen, dat ooit groter was, en het portret van Willem van Heythuysen uit Brussel zijn prachtige schilderijen. Samen met de vijftien werken uit de eigen collectie, waaronder de beroemde schutters- en regentenstukken een boeiend spektakel.

Nieuwkomers – Vlaamse kunstenaars in Haarlem 1580-1630